दार्चुलाको उत्तरी क्षेत्रमा रहेको व्यास गाउपालिका वडा १, बुदीमा फलेको स्याउ सदरमुकाम खलंगा सहित जिल्लाका विभिन्न स्थानमा पुगेको छ । 

कालापानी कृषि तथा पशुपालन फर्मले बुदीमा फलाएको स्याउलाई जिल्ला सदरमुकाम खलंगा सहित जिल्लाका विभिन्न स्थानमामा पु¥याए पछि अहिले विक्री वितरण भइरहेको हो ।

नेपाल तिर बाटो नभएपछि भारतको बाटो हुदैँ जिल्ला सदरमुकाम खलंगा पुगेको स्याउ विक्री वितरण भइरहेको फर्मका अध्यक्ष चरनसिंह बुढाथोकीले बताउनु भएको छ । विगत चार वर्षदेखि बारीमा लगाएको गालाफुजी रेडडेलिसियस जातको स्याउले फल दिन थालेपछि भारतीय सडक मार्ग हुदै स्याउँ जिल्ला सदरमुकाम खलंगा पु¥याएको उहाँले बताउनु भयो ।

अहिले फलेको स्याउको स्वाद र उत्पादन राम्रो रहेको छ । यो वर्षमात्रै बुदीको कालापानी फर्ममा ४० क्विन्टल स्याउ उत्पादन भएको अध्यक्ष बुढाथोकीले जानकारी दिनु भयो ।

यो मध्ये १५ क्विन्टलजति स्याउ जंगली जनावर भालु र चराचुरुङगीले नोक्सान गरेको उहाँले बताउनुभयो । 
व्यासँको बुदीबाट तत्काल ८ क्विन्टल जति स्याउ सदरमुकाम पु¥याएको र बाकी १० क्विन्टल स्याउ सदरमुकाम ल्याउने तयारी भइरहेको बताइएको छ । 

उत्पादन भएको स्याउ अहिले व्यापारीहरुलाइ सदरमुकामबाट २ सय रुपैया प्रतिकिलो तथा खुद्रा विक्रीका लागि २५० रुपैया प्रतिकिलोमा विक्री विरतण भइरहेको अध्यक्ष बुढाथोकीले बताउनु भयो ।  व्यासँको बुदीक्षेत्रमा अहिले जम्मा ९ हजार बोट स्याउ लगाइएको छ । यसमध्ये यो वर्ष मात्रै ६ हजार ५सय बोटमा स्याउ फलेको फर्मका संञ्चालकहरुले बताएका छन ।

केही वर्षदेखि व्यावसायिक रुपमा स्याउ उत्पादन थालिए पनि जंगली जनावरले नोक्सानी गर्न थालेपछि मेहनत खेर गएको अध्यक्ष बुढाथोकीले गुनासो गर्नु भयो । स्याउ बारीमा रातदिन पहरा दिँदा समेत जंगली जनावरबाट बचाउन नसकिएको उनले बताउनु भयो । केही वर्षदेखि व्यासका स्थानीय किसान पनि व्यवसायिक रुपमा स्याउ उत्पादनमा जुटेका छन ।

जंगली जनावरको नोक्सानीबाट पीडित किसानलाई सरोकारवाला निकायले राहत दिनुपर्नेमा किसानले जोड दिएका छन् । दार्चुलाको अपि हिमाल, ब्यास, नौगाड गाउँपालिकामा स्याउ उत्पादन राम्रो भइरहेको छ ।  

प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना स्याउ जोन दार्चुलाका अनुसार जिल्लाभर अढाई सय हेक्टर बढी क्षेत्रफलमा स्याउ खेती भइरहेको छ । गाउँमा फलेको स्याउका लागि यातायातको पहुँच नहुँदा बजार र ढुवानीको समस्या झेल्नुपरेको किसानको गुनासो छ ।

दार्चुलाको मौसम सुहाउँदो इटाली, गाला, फुजी, रोयल, डेलिसियस, गोल्डन डेलिसियस लगायत जातका स्याउको उत्पादन हुने गरेको कृषि ज्ञान केन्द्रले जनाएको छ । दार्चुला तिङ्कर सडक निर्माण समयमै हुन सक्यो भने बुदीमा फल्ने स्याउ सुदूरपश्चिम भरि पु¥याउन सजिलो हुने अपेक्षा गरिएको छ ।